Anlatımolarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur. Soru bildiren cümlelerin sonuna konur. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları an-latan cümle veya ibarelerin sonuna konur. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarı-lan sözlerden önce ve Cümlelerinsonuna nokta, soru işareti veya ünlem işareti konur. Bu işaretlerden sonra gelen cümlelerin baş harfleri bürük yazılır. Cümlenin Öğeleri. Kelimelerin cümledeki görevlerine cümlenin öğeleri denir. Bir cümlede üç çeşit öğe bulunur. 1. Yüklem: Cümlede yapılan işi, oluşu ya da eylemi bildiren kelimeye Tırnak İşareti (” “) » Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır. Örnek. » Peyami Safa: “ Kendimize uygun eserler okuruz. “ der. NOT: Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır. Olumlu Cümle. Yüklemin bildirdiği işin yapıldığını, gerçekleştiğini belirten cümlelerdir. Türkçede bütün isim ve fiiller esasında olumludur. ("değil" ve "yok" sözcükleri hariç) Kelimenin anlamı ne olursa olsun bütün kelimeler olumludur. Olumsuzluğu oluşturan ise fiil çekim ekleri olan "-me, -ma, -mez, -maz Olumsuzlukifadesi taşıyan bir yüklemden sonra “değil” veya “yok” kelimesi getirilirse cümle olumlu bir anlam ifade eder. Bu bakımdan bazı cümleler biçimce olumsuz olduğu hâlde anlamca olumludur. 1 Tamamlanmış olumlu ve olumsuz cümlelerin sonuna nokta konur. Örnekler: * Ablam bilgisayar kursuna gidiyor. * Aylardır hiç yağmur yağmadı. * Kitap okumanın yararları anlatmakla bitmez. 2. Sayılardan sonra sıra bildirmek için kullanılır. Nokta –inci, -ıncı, -uncu, -üncü anlamına gelir. Örnekler: * 1. (birinci) * 5 Lihs8S. 1 cevap Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna Soru işareti konur. Örnek İsminiz? 16, Ocak, 2021 odevvebilim cevapladı İlgili sorular eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar ANLAMCA OLUMLU BİÇİMCE OLUMSUZ CÜMLE YAPICA OLUMSUZ CÜMLE, ÖRNEKLERİ, ÇEŞİTLERİ, ÖZELLİKLERİ CÜMLE ÇEŞİTLERİ TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR BİÇİMCE OLUMLU VEYA BİÇİMCE OLUMSUZ CÜMLE YAPICA OLUMLU VEYA YAPICA OLUMSUZ CÜMLE Cümlenin içinde "olumsuzluk ekleri -me, -ma, veya olumsuzluk bildiren değil, yok" gibi ekler veya kelimeler geçerse bu cümleye "YAPICA VEYA BİÇİMCİ OLUMSUZ CÜMLE", geçmezse "YAPICA VEYA BİÇİMCE OLUMLU CÜMLE" denir. Yani sonuç olarak biz cümle içinde olumsuzluk ekleri -me, -ma veya olumsuzluk bildiren kelimeler değil, yok var mı yok mu ona bakarız. Varsa "YAPICA VEYA BİÇİMCİ OLUMSUZ CÜMLE"dir, yoksa "YAPICA VEYA BİÇİMCE OLUMLU CÜMLE"dir. Örnekler Veli toplantısına kimse katılmadı. Biçimce OLUMSUZ'dur. Çünkü cümlede olumsuzluk eki -ma var. Sokaklar bugün kalabalık değildi. Biçimce OLUMSUZ'dur. Çünkü cümlede olumsuzluk kelimesi değil var. Soruların hepsini çözebilen yok. Biçimce OLUMSUZ'dur. Çünkü cümlede olumsuzluk kelimesi yok var. Binanın bu dairesi hiç ışık almıyor. Biçimce OLUMSUZ'dur. Çünkü cümlede olumsuzluk eki -ma var. Çocuk ateşler içinde yanıyor. Biçimce OLUMLU'dur. Çünkü cümlede olumsuzluk ekileri -me, -ma veya olumsuzluk kelimeleri değil, yok kullanılmamış. ANLAMCA OLUMLU VEYA ANLAMCA OLUMSUZ CÜMLE Cümledeki iş, olay, eylem, durum "GERÇEKLEŞMİŞ, GERÇEKLEŞİYOR, GERÇEKLEŞECEK"se "ANLAMCA OLUMLU CÜMLE"; cümledeki iş, olay, eylem, durum "GERÇEKLEŞMEMİŞ, GERÇEKLEŞMİYOR, GERÇEKLEŞMEYECEK"se "ANLAMCA OLUMSUZ CÜMLE" denir. Yani sonuç olarak biz cümledeki iş, olay, eylem, duruma bakarız. "Sonuç olarak ne oluyor?" bizi ilgilendiren budur. Sonuçta iş "GERÇEKLEŞMİŞ, GERÇEKLEŞİYOR, GERÇEKLEŞECEK"se "ANLAMCA OLUMLU CÜMLE"; "GERÇEKLEŞMEMİŞ, GERÇEKLEŞMİYOR, GERÇEKLEŞMEYECEK"se "ANLAMCA OLUMSUZ CÜMLE"dir. ***Altın Kural Sakın Unutma Cümleye sakın DUYGULARINI KARIŞTIRMA. Örneğin "Annem öldü." cümlesini inceleyelim. Bu cümledeki "ÖLME" işi gerçekleşmiş mi gerçekleşmemiş mi? Cevap, GERÇEKLEŞMİŞ. Öyleyse bu cümle ANLAMCA OLUMLU bir cümledir. Eğer ben işe duygularımı karıştırsaydım ANLAMCA OLUMSUZ diyecek ve YANLIŞ cevabı verecektim. PEKİ BU KONU İLE İLGİLİ TEST SORULARINI NASIL ÇÖZECEĞİZ? Bu tip sorularda görünürde bir soru soruyormuş gibi görünür, fakat bu bir sorunun içinde aslında iki tane soru vardır ve bu bizim kafamızı karıştırır. Örneğin Aşağıdaki cümlelerden hangisi biçimce olumsuz, anlamca olumludur? gibi bir soru sorulur. Önce cümleye BİÇİMCE OLUMLU MU OLUMSUZ MU diye bakacağız ve ona göre seçeneklerden birkaçını eleyeceğiz. Çünkü BİÇİMCE seçenek elemek kolaydır. BİÇİMCE cümlelerin içinde "olumsuzluk ekleri -me, -ma, veya olumsuzluk bildiren değil, yok" bulmak kolaydır. Sonra ANLAMCA OLUMLU MU OLUMSUZ MU ona bakacağız. iş "GERÇEKLEŞMİŞ, GERÇEKLEŞİYOR, GERÇEKLEŞECEK"se "ANLAMCA OLUMLU CÜMLE"; "GERÇEKLEŞMEMİŞ, GERÇEKLEŞMİYOR, GERÇEKLEŞMEYECEK"se "ANLAMCA OLUMSUZ CÜMLE"dir. Elimizde kalan ve eleyemediğimiz seçenekleri de böylece eledikten sonra hangi şıkkın doğru olduğunu bulacağız. Örneklerle Konuyu Kavrayalım Sen yemek yaparsın da ben hiç beğenmez miyim? Biçimce OLUMSUZ'dur. Çünkü cümlede olumsuzluk eki -ma var. Anlamca OLUMLUDUR. Çünkü sonuçta "beğenirim" diyor. Yani iş GERÇEKLEŞİYOR. Neden böyle davrandığını anlamıyor değilim. Biçimce OLUMSUZ'dur. Çünkü cümlede olumsuzluk eki -ma ve olumsuzluk kelimesi değil var. Anlamca OLUMLUDUR. Çünkü sonuçta "anlıyorum" diyor. Yani iş GERÇEKLEŞİYOR. Senden ayrı kalmaya dayanacak gücüm mü var? Biçimce OLUMLU'dur. Çünkü cümlede olumsuzluk eki -ma ve olumsuzluk kelimesi değil yok. Anlamca OLUMSUZDUR. Çünkü sonuçta "gücüm yok" diyor. Yani iş GERÇEKLEŞMİYOR. Ben hiç sonunu kestiremediğim işe girer miyim? Biçimce OLUMLU'dur. Çünkü cümlede olumsuzluk eki -ma ve olumsuzluk kelimesi değil yok. Anlamca OLUMSUZDUR. Çünkü sonuçta "girmem" diyor. Yani iş GERÇEKLEŞMİYOR. Konuklarımız ne yemek yedi ne suyumuzu içti. Biçimce OLUMLU'dur. Çünkü cümlede olumsuzluk eki -ma ve olumsuzluk kelimesi değil yok. Anlamca OLUMSUZDUR. Çünkü sonuçta "yememişler, içmemişler" diyor. Yani iş GERÇEKLEŞMİYOR. Sanki bu olayın bütün sorumlusu benim. Biçimce OLUMLU'dur. Çünkü cümlede olumsuzluk eki -ma ve olumsuzluk kelimesi değil yok. Anlamca OLUMSUZDUR. Çünkü sonuçta "ben değilim" diyor. Yani iş GERÇEKLEŞMİYOR. Veli toplantısına kimse katılmadı. Biçimce OLUMSUZ'dur. Çünkü cümlede olumsuzluk eki -ma var. Anlamca OLUMSUZDUR. Çünkü sonuçta "katılmamışlar" diyor. Yani iş GERÇEKLEŞMİYOR. Sokaklar bugün kalabalık değildi. Biçimce OLUMSUZ'dur. Çünkü cümlede olumsuzluk kelimesi değil var. Anlamca OLUMSUZDUR. Çünkü sonuçta "kalabalık değil" diyor. Yani iş GERÇEKLEŞMİYOR. Senden ayrılmaya dayanacak gücüm mü var? Biçimce OLUMLU'dur. Çünkü cümlede olumsuzluk eki -ma ve olumsuzluk kelimesi değil yok. Anlamca OLUMSUZDUR. Çünkü sonuçta "dayanamam" diyor. Yani iş GERÇEKLEŞMİYOR. Size artık gelir miyim. Biçimce OLUMLU'dur? Biçimce OLUMLU'dur. Çünkü cümlede olumsuzluk eki -ma ve olumsuzluk kelimesi değil yok. Anlamca OLUMSUZDUR. Çünkü sonuçta "gelmem" diyor. Yani iş GERÇEKLEŞMİYOR. CÜMLE ÇEŞİTLERİ ÖZETİ KONU ÖZETİ Cümleler; yükleminin türüne ve yerine, anlamlarına, oluşturulma biçimlerine göre değişik gruplara ayrılır. Bu grupları şöyle sıralayabiliriz 1. Yüklemine Göre Cümleler 2. Öğe Dizilişine Göre Cümleler 3. Anlamına Göre Cümleler 4. Yapısına Göre Cümleler YÜKLEMİNE GÖRE CÜMLELER Cümleler, yüklemlerinin sözcük türüne göre ikiye ayrılır 1. Eylem Cümlesi Yüklemi basit ya da bileşik çekimli eylem olan cümlelerdir. Uzun yıllar bu işyerinde çalıştım. Bu cümlenin yüklemi “çalış-” eylemi olduğundan cümle, eylem cümlesidir. Aşağıdaki cümleler, yüklemleri çekimli bir eylem olduğundan eylem cümlesidir. Öğretmenimizin sorduğu soruyu çözemedik. Annem, her günkü gibi kapıda bekliyordu bizi. Önerilerimizi bir türlü kabul etmemişti. 2. Ad Cümlesi Yüklemi ad soylu sözcük ya da sözcük öbeği olan cümlelerdir. Yüklemi eylem olmayan bütün cümleler ad cümlesidir. Sınavı kazandığı için çok mutluymuş. Bu cümlenin yüklemi ad soylu “mutlu” sözcüğü olduğundan cümle, ad cümlesidir. Aşağıdaki cümleler, yüklemleri ad soylu sözcükler olduğundan ad cümlesidir. Deniz düne göre oldukça sakindi bugün. En çok sevdiği şey yürümektir. Bizi günler öncesinden bu geziye çağıran kendisiydi. ÖĞE DİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELER Cümleler, yüklemlerinin cümledeki yerine göre ikiye ayrılır 1. Kurallı Düz Cümle Yüklemi cümlenin sonunda bulunan cümlelerdir. Çok uzaklardan kuş sesleri duyuluyordu. Bu cümlenin yüklemi duyuluyordu en sonda bulunduğundan cümle, kurallı cümledir. Aşağıdaki cümleler, yüklemleri sonda bulunduğundan kurallı cümledir. Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır. Eğitim hayatımız boyunca hepimize yardım etti. Bu konuyu sizinle daha önce görüşmemiş miydik? Bugün hava her zamankinden daha sıcaktı. Yine açıklardan dev gibi gemiler geçiyor. Yurdumun bağına bahçesine bahar geldi. 2. Devrik Kuralsız Cümle Yüklemi cümlenin sonunda bulunmayan cümlelerdir. Bu tür cümlelerde yüklem cümlenin başında veya ortasında bulunabilir. Hepimiz canla başla çalışıyoruz burada. Bu cümlenin yüklemi çalışıyoruz en sonda bulunmadığından cümle, devrik cümledir. Aşağıdaki cümleler, yüklemleri sonda bulunmadığından devrik cümledir. Papatyalar uyandırdı bizi nihayet kış uykusundan. Doğanın canlandığı bir mevsimdir ilkbahar. Nasıl ders çalıştığınızı bilmez miyim hiç? Doğmuyor güneş artık şöyle gönlümce. Hâlâ bekliyorum seni anılar sahilinde. Gelir misin mezarıma, elinde bir demet yasemenle? Bir başkadır benim memleketim! Eksiltili Cümle Yüklemi yazılmayıp yüklemini okuyucunun, zihninde tamamlaması beklenen cümledir. Eksiltili cümlelerin bilgi sonuna üç nokta konur. Önümüzde göz alabildiğine bir kumsal… Yüklemi yazılmayan bu cümlenin sonuna “uzanıyor, duruyor, var” gibi sözleri yüklem olarak getirebildiğimiz için bu cümle, eksiltili bir cümledir. Yüklemi yazılmadığı için eksiltili cümle durumunda bulunan aşağıdaki cümlelerin sonuna, yüklem olabilecek sözcükler, koyu olarak yazılmıştır. Denizin tam ortasında Adalar’a doğru nazlı nazlı yol alan vapurlar… var Kız beşikte çeyiz sandıkta…. olmalı Düğün el ile, harman yel ile… olur ANLAMINA GÖRE CÜMLELER Cümleler, taşıdıkları anlamlara göre temelde ikiye ayrılır 1. Olumlu Cümle Cümlede yüklem durumundaki eylemin gerçekleştiğini veya yüklem durumundaki varlık ya da kavramın var olduğunu, bulunduğunu bildiren cümlelerdir. Şiddetli yağışlardan dolayı yol trafiğe kapandı. Bu cümlede “kapanmak” eyleminin gerçekleşmesi söz konusu olduğu için, cümle anlamca olumludur. Aşağıdaki cümlelerde yüklemlerin gerçekleşmesi ya da varlığı söz konusu olduğu için cümleler anlamca olumludur. Masadaki vazo yere düşüp kırıldı. Okula yine derslerine çalışmadan gitmişti. Verilen işi yapamamaktan korkuyordu. Dünkü derste sınıfta yedi sekiz kişi vardı. Bu yılki kitap fuarı her zamankinden daha renkliydi. 2. Olumsuz Cümle Cümlede yüklem durumundaki eylemin gerçekleşmediğini veya yüklem durumundaki varlık ya da kavramın var olmadığını, bulunmadığını bildiren cümlelerdir. Eylem cümlesinde olumsuzluk -ma / -me geniş zamanda – maz, -mez ekiyle sağlanır. Ad cümlesinde olumsuzluk “değil / yok” sözcükleriyle ya da “-sız, -siz” ekiyle sağlanır. Veli toplantısına kimse katılmadı. Sokaklar bugün kalabalık değildi. Bu cümlelerde “katılmak” eyleminin gerçekleşmemesi, “kalabalık” kavramının söz konusu olmamasından dolayı cümleler anlamca olumsuzdur. Aşağıdaki cümlelerde yüklemlerin gerçekleşmemesi ya da var olmamaları söz konusu olduğu için cümleler anlamca olumsuzdur. Soruların hepsini çözebilen yok. Göz alabildiğine uzanan bu tarlalar verimsizdi. Binanın bu dairesi hiç ışık almıyor. a. Anlamca Olumsuz Yapıca Olumlu Cümle Bazı cümleler, olumsuzluk ifade eden ek ya da sözcük almadığı halde olumsuz anlam taşıyabilir. Böyle cümlelere yapıca olumlu, anlamca olumsuz cümle denir. Senden ayrı kalmaya dayanacak gücüm mü var? gücüm yok Bu cümlede yüklem var, olumsuzluk ifade eden ek ya da sözcük almadığı için anlamca olumludur. Ancak, soru biçiminde düzenlenmiş cümlede amaç soru sormak değil, yüklemde söylenenin var tersini yok kastetmektir. Dolayısıyla bu cümle yapıca olumlu, anlamca olumsuzdur. Aşağıdaki cümlelerde yüklemlerin, cümlenin gelişinden anlamca olumsuz olduğu anlaşılmaktadır. Ben hiç sonunu kestiremediğim işe girer miyim? girmem Konuklarımız ne yemek yedi ne suyumuzu içti. yemedi, içmedi Sanki bu olayın bütün sorumlusu benim. ben değilim b. Anlamca Olumlu Yapıca Olumsuz Cümle Bazı cümleler, olumsuzluk ifade eden ek ya da sözcük aldığı halde olumlu anlam taşıyabilir. Böyle cümlelere yapıca olumsuz, anlamca olumlu cümle denir. Sen yemek yaparsın da ben hiç beğenmez miyim? beğenirim Neden böyle davrandığını anlamıyor değilim. anlıyorum Bu cümlelerde yüklemler beğenmez miyim, anlamıyor değilim, olumsuzluk eki -maz ve olumsuzluk bildiren sözcük değil aldığı için yapıca olumsuzdur. Ancak, bu cümlelerde amaç, yüklemde söylenenin beğenmez miyim, anlamıyor değilim tersini beğenirim, anlıyorum kastetmektir. Dolayısıyla bu cümleler yapıca olumsuz, anlamca olumludur. 3. Soru Cümlesi İçinde soru eki ya da soru sözcüklerinden biri bulunan ve soru anlamı taşıyan cümlelerdir. Neden sen de bizimle yarınki geziye katılmıyorsun? Sınavdaki soruların kaçını cevaplayabildin? 4. Şart Cümlesi Yargının gerçekleşmesinin bir koşula bağlandığı cümlelerdir. Bu evi temiz kullanmak şartıyla kiralayabilirsiniz. Geç saatlere kadar çalışırsak işi bitirebiliriz. 5. İstek Cümlesi İstek anlamı taşıyan cümlelerdir. Haftaya seninle yeni açılan müzeye gidelim. Hepinize kolay gelsin. 6. Emir Cümlesi Emir anlamı taşıyan cümlelerdir. Hemen arabadaki kitapları buraya getir. Derhal odanızı toplayın. 7. Ünlem Cümlesi İçinde ünlem ya da ünlem değeri taşıyan sözcükler bulunan cümlelere ünlem cümlesi denir. Birden kapıyı açınca onu görmeyeyim mi! Aman sobayı açık unutmayın! YAPISINA GÖRE CÜMLELER Cümlelerde; yargı yüklem sayısına ya da yan cümlecik olup olmamasına bakılır. Cümleler yapısı yönüyle dörde ayrılır. 1. Basit Cümle 2. Bileşik Cümle 3. Sıralı Cümle 4. Bağlı Cümle Yapısına göre cümlelerin çeşitlerine geçmeden önce “yan cümlecik” kavramını görelim. Yan Cümlecik Cümlede, kendi içinde cümle özelliği gösteren ve daha çok, eylemsiyle kurulan sözcüğe ya da sözcük grubuna yan cümlecik; geri kalan bölüme ise temel cümlecik denir. Yan cümlecik, genellikle temel cümleciğin bir öğesi olur. Arkadaşım, yarın bu okula yazılacağını söyledi. Bu cümlede, nesneyi bulmak için yükleme sorduğumuz “neyi” sorusuna cevap olan “yarın bu okula yazılacağını” sözcük grubu, içinde eylemsi bulunduğu için yan cümleciktir. Aşağıdaki cümlelerde koyu olarak yazılan yan cümleciklerin oluşturduğu öğeler ayraç içinde belirtilmiştir. Onun bu sınavı kazanması hepimizi sevindirdi. yan cümlecik özne görevinde Rüzgâr, sararmış yaprakları sağa sola savuruyor. yan cümlecik nesne görevinde Konferans için gelenlere birer kitapçık verildi. yan cümlecik dolaylı tümleç görevinde Görevliler, havalar soğuyunca kaloriferleri yaktı. yan cümlecik zarf tümleci görevinde 1. Basit Cümle Yan cümleciği bulunmayan, yani bir yargıdan oluşan cümledir. Ödevlerimi sabah erkenden yaparım. Bu cümle, yan cümleciği olmadığı için, yapıca basit bir cümledir. Aşağıdaki eylem ve ad cümleleri de yan cümleciği olmadığı için, yapıca basit cümlelerdir. Yolcuların çoğu, uçağa vaktinde bindi. Hafta sonu babama işyerinde yardım edeceğim. Uzun ve yorucu bir günün ardından hepimiz uyuyakalmıştık. Dedemin, köyün hemen yakınında kocaman bir çiftliği vardı. Okulun kitaplığı benim için eşsiz bir hazineydi. Bugün hava her zamankinden serindi. 2. Bileşik Cümle Yargı bildiren yüklemin dışında yan cümleciği de bulunan cümledir. Senin yarın buraya geleceğini duyduk. Yan cümlecik Temel cümle Bu cümle, yüklemi temel cümle dışında, bir eylemsi sayesinde geleceğini yan cümleciği olduğu için, yapıca bileşik bir cümledir. Yan cümlecik, genellikle eylemsilerle kurulur ve cümlenin herhangi bir öğesi olur, demiştik. Yan cümlecik farklı yollarla da kurulabilir ve buna göre, bileşik cümleler dörde ayrılır. a. Girişik Bileşik Cümle b. Şartlı Bileşik Cümle c. Ki’li Bileşik Cümle İlgi Cümlesi d. İç İçe Bileşik Cümle a. Girişik Bileşik Cümle Yan cümleciği eylemsi ile kurulan bileşik cümledir. Okuduğum kitapların özetlerini bir deftere yazardım. yan cümlecik nesne görevinde Bu şehirde yola erken çıkanlar trafiğe takılmaz. yan cümlecik özne görevinde b. Şartlı Bileşik Cümle Van cümleciği dilek-şart -sa, -se kipiyle kurulan bileşik cümledir. Dilek-şart kipinin oluşturduğu bölüm yan cümleciktir. Bu yoldan giderseniz havaalanına daha çabuk varırsınız. Derslerine düzenli çalışırsan başarılı olursun. c. Ki’li Bileşik Cümle İlgi Cümlesi Yan cümleciği temel cümleciğe “ki” bağlacıyla bağlanan bileşik cümledir. Anladım ki hep çile çekermiş anneler. Aslında yabancı kökenli olan “ki” bağlacıyla kurduğumuz bu cümleyi, Türkçe cümle yapısına uygun bilgi söylemek istersek “Annelerin hep çile çektiğini anladım.” biçiminde, yani yan cümleciğini eylemsiyle oluşturarak söyleriz. O kadar çok şaşırmıştı ki hiçbir şey söyleyemedi. O kadar çok şaşırdığı için hiçbir şey söyleyemedi. Bu cümlede “ki” bağlacından önce yazılan ve yan cümleciği oluşturan bölüm ayraç içinde, eylemsi ile temel cümleciğe bağlanmıştır. d. İç İçe Bileşik Cümle Yan cümleciği başka bir cümle tarafından oluşturulan bileşik cümledir. Bu cümlelerde yan cümlecik genellikle nesne görevindedir. Öğretmenimiz, yine görüşeceğiz, dedi. Yan cümlecik Nesne Kapıdaki tabelada, rahatsız etmeyin, yazıyor. Yan cümlecik Nesne 3. Sıralı Cümle Birden fazla yargının yüklemin birbirine virgül , ya da noktalı virgül ; ile bağlanmasıyla oluşan cümledir. Sonbahar geldi, köyde kış hazırlıkları başladı. Birinci cümle İkinci cümle Bu cümlede, iki yüklem geldi, başladı, yani iki ayrı cümle vardır. Birinci cümle Sonbahar geldi ikinci cümleye köyde kış hazırlıkları başladı virgülle bağlanarak sıralı cümle oluşturulmuştur. Aşağıdaki cümleler, birbirine virgül ya da noktalı virgülle bağlanmış sıralı cümlelerdir. Güneşli havalar birkaç gün sürdü, insanlar parklara doluştu. Otobüsümüz sabah hareket etti, akşama İzmir’e vardı. Deniz dün çok dalgalıydı, vapur seferleri iptal edildi. Yaşlı kadın, kahvaltı hazırladı, çocukları kaldırdı; evi topladı, pazara gitti. a. Bağımlı Sıralı Cümle Öğe ortaklığı olan sıralı cümledir. Çocuklar güverteye çıktılar, martılara ekmek attılar. Özne Yüklem Yüklem Burada sıralı cümleyi oluşturan ilk cümlenin yüklemine çıktılar ve ikinci cümlenin yüklemine attılar sorduğumuz “kim” sorusunun cevabı olarak her iki cümlenin öznesinin “çocuklar” sözcüğü olduğunu görüyoruz. Yani bu sıralı cümleyi oluşturan cümlelerin öznesi ortaktır. Aşağıdaki cümlelerde ortak öğeler koyu yazılmış, öğelerin türü ayraç içinde verilmiştir. Ben hep eşyalarımı dağıtırdım, annem de toplardı. nesnesi ortak sıralı cümle Müdür, başarılı öğrencileri sahneye çağırdı, tek tek kutladı. öznesi ve nesnesi ortak sıralı cümle O, arkadaşlarına çok güvenir, rahatlıkla sırlarını söylerdi. öznesi ve dolaylı tümleci ortak sıralı cümle b. Bağımsız Sıralı Cümle Öğe ortaklığı olmayan sıralı cümledir. Bizim çocukluk yıllarımızda sokağımıza dondurmacı gelirdi, hepimiz çevresinde toplanırdık. Birinci cümle İkinci cümle Bu cümlenin yüklemlerine gelirdi, toplanırdık öğeleri bulmak için gerekli soruları sorduğumuzda, cümlelerde öğe ortaklığı olmadığı görülmektedir. Öyleyse bu cümle, öğe ortaklığı olmayan sıralı bir cümledir. Aşağıdaki cümleler, öğe ortaklığı olmayan sıralı cümlelerdir. Babam beni çalıştırdı, sonunda zayıf derslerimi düzelttim. Annem mutfaktaydı, biz salonda oturuyorduk. Bu sene bahar erken geldi, ağaçlar çiçeklerini vakitsiz açtı. Hava çok soğuktu, biz hiç üşümüyorduk. 4. Bağlı Cümle Birden fazla cümlenin birbirine bağlaçla bağlandığı cümledir. Sıralı cümledeki virgül ya da noktalı virgül yerine, bağlaç getirilirse ortaya bağlı cümle çıkar. Evin kapısı açıldı ve dışarı yaşlı bir adam çıktı. Birinci cümle ikinci cümle Bu cümlede, iki yüklem açıldı, çıktı, yani iki ayrı cümle vardır. Birinci cümlenin Evin kapısı açıldı sonuna nokta konmamış, ikinci cümle dışarı yaşlı bir adam çıktı küçük harfle başlamıştır. Bu iki cümle birbirine bağlaçla ve bağlanarak bağlı cümle oluşturulmuştur. Aşağıdaki cümleler, birbirine bağlaçla bağlanan cümlelerden oluşan bağlı cümlelerdir. Sabah erken kalktık; ama yine de derse yetişemedik. Takımımız iyi mücadele etti; ancak yenilmekten kurtulamadı. Bu koca kitabı bitirdik de sınava girdik. Kardeşim bugün ne ders çalıştı ne kitap okudu. Hem suçlu olduğunu biliyorsun hem de özür dilemiyorsun. “TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR” SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN >>>TIKLAYIN>>TIKLAYIN>>TIKLAYINYorumu Çok güzel bilgiler ver teşekkürler ->Yazan Nur 14. **Yorum** ->Yorumu Ben bu siteyi ilkdefa gördüm keşke daha önce görmüş olsaydım ->Yazan selin 13. **Yorum** ->Yorumu Very good and great thank ->Yazan Lucy 12. **Yorum** ->Yorumu BU KONUYU HAZIRLAYAN EVET DOSTUM SÜPERSİN ->Yazan mert 11. **Yorum** ->Yorumu Emegine saglik cokguzel ->Yazan Ceren 10. **Yorum** ->Yorumu Çok faydalı bir yazı geçen herkese teşekkür ederim. ->Yazan anonim 9. **Yorum** ->Yorumu şahane bir site burayı sevdimm ->Yazan Buse. Er 8. **Yorum** ->Yorumu SIZIN SAYENIZDE YÜKSEK BIR NOT ALDIM SIZE TESSEKÜR EDIYORUM... ->Yazan sıla 7. **Yorum** ->Yorumu valla bu site çok süper .Bu siteyi kuran herkimse Allah razi olsun tüm ödevlerimi bu siteden mugladan sevgiler.... ->Yazan kara48500.. 6. **Yorum** ->Yorumu çok güzel bir site. kurucularına çok teşekkür ederim başarılarınızın devamını dilerim. ->Yazan Tuncay. 5. **Yorum** ->Yorumu ilk defa böyle bi site buldum gerçekten çok beğendim yapanların eline sağlık. ->Yazan efe . 4. **Yorum** ->Yorumu ya valla çok güzel bisi yapmışınız. Çok yararlı şeyler bunlar çok sagolun ->Yazan rabia.. 3. **Yorum** ->Yorumu Çok ii bilgiler var teşekkür ederim. Çok süper... Ya bu siteyi kurandan Allah razı olsun ..... süperrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr. Çok iyiydi. isime yaradı. Her kimse bu sayfayı kurduğu için teşekkür ederim ->Yazan pınar.. 2. **Yorum** ->Yorumu çok güzel site canım ben hep her konuda bu siteyi kullanıyorum özellikle kullanıcı olmak zorunlu değil ve indirmek gerekmiyor ->Yazan ESRA.. 1. **Yorum** ->Yorumu Burada muhteşem bilgiler var hepsi birbirinden güzel size de tavsiyeederim. ->Yazan Hasan Öğüt. >>>YORUM YAZ<<< Adınız Yorumunuz Yorumunuzda Silmek istediğiniz kelime veya cümle varsa kelimeyi fare ile seçinve delete tuşuna basın... E MailZorunlu Değil -mı -mi, mısın, misin ekleriyle kurulan soru cümleleri 2- Kırtasiyeden kalem almayı unuttun mu? 3- Senin baban mühendis mi? 4- Funda senin sevgilin mi yoksa arkadaşın mı? 5– Gelirken kalem kağıt getirir misin?May 27, 2021Olumsuz cümle nedir?Olumsuz Cümle Fiil cümlesinde işin, oluşun, durumun yapılmadığını, yapılmayacağını veya olmadığını/gerçekleşmediğini; isim cümlesinde ise sözü edilen kavramın bulunmadığını, var olmadığını, bahsedilen şekilde olmadığını bildiren cümlesi nedir 3 sınıf?İçinde soru anlamı bulunan; bir konuda bilgi edinmek, şüpheleri gidermek ve düşünceleri onaylatmak için kurulan cümlelere soru cümlesi denir. … Cümlenin öğelerini bulmaya yönelik tüm soru kelimeleriyle soru cümleleri cümleleri nasıl yazılır?Soru cümleleri; soru anlamı taşıyan, cevap bekleyen cümlelerdir. Soru eki mi, soru zarfı, soru zamiri veya soru sıfatı ile oluşturulur. Soru cümlelerinin sonuna soru işareti ? konur….OlumsuzKahvaltını bitirmeyecek misin?Ödevini yapmamış mı?Kapıyı kilitlemedin mi?Neden gelmiyorsun?Bu kalem senin değil mi?Olumlu soru cümlesi nedir?Soru cümleleri bazı durumlarda olumluyken bazen de olumsuz olarak çekimlenebilir. … Yüklemi çekimli eylem olan cümlelerde eylemdeki işin gerçekleştiğini, gerçekleşeceğini, yapıldığını, yapılacağını; yüklemi isim olan cümlelerde ise bahsedilen durumun var olduğunu, bulunduğunu belirten cümlelere olumlu cümle cümle nasıl anlaşılır?Olumsuz cümle Fiil cümlesinde işin, oluşun yapılmadığını, yapılmayacağını veya olmadığını; isim cümlesinde ise sözü edilen kavramın bulunmadığını, var olmadığını, bahsedilen şekilde olmadığını bildiren cümlelerdir. Yüklemin bildirdiği işin gerçekleşmediğini anlatan cümleler ve olumsuz cümle nedir?Eylemin gerçekleştiği ve yüklemin -mez – maz eklerinden birini almadığı cümlelere olumlu cümle denir. Bu tür cümleleri olumsuz tümcelerden ayırt etmek için yükleme ne oldu ya da ne yaptı sorusu sorulur. Eğer cümledeki eylem ya da oluş gerçekleştirilmemişse o cümle anlamı taşıyan cümlelerin sonuna ne konur?İçerisinde soru anlamı olan her cümlenin sonuna soru işareti konulur. Eğer soru anlamı taşıyan birçok cümleciğin birleşiminden bir cümle oluşuyorsa her cümleciğin sonunda soru işareti konulmasının yerine tüm cümlenin tamamının en sonuna konulur. Ünlem İşareti ! 1. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarelerin sonuna konur Hava ne kadar da sıcak!İçindekiler1 Hangi cümlelerin sonuna ünlem gelir?2 Ünlem hangi cümlelere konulur?3 ! Ne anlama gelir?4 Ünlemli üç nokta ne demek?5 Ünlem nedir çeşitleri nelerdir?6 Eyvah tan sonra hangi noktalama işareti kullanılır?7 Iki tane ünlem işareti ne anlama gelir?8 Parantez içinde ünlem ne demek araba?Hangi cümlelerin sonuna ünlem gelir?Ünlem işareti; sevinme, kızma, korku, mutluluk, şaşkınlık gibi aşırı heyecan bildiren ifadelerin sonuna konur. Ayrıca; çağrı, emir, hitap ve yasaklama bildiren cümlelerde de ünlem işareti konulur. Bu işaretin olduğu cümle vurgulanarak hangi cümlelere konulur?Ünlem işareti; sevinme, kızma, korku, mutluluk, şaşkınlık gibi aşırı heyecan anlatan cümlelerin sonuna konan işarete denilmektedir. Ayrıca çağrı, emir, hitap ve yasaklama bildiren cümlelere de ünlem işareti konulur. Bu işaretin olduğu cümle vurgulanarak ifade edilmektedir.! Ne anlama gelir?Ünlem işaret !, seslenme cümleleri, duygu ve düşünceleri anlatan cümlelerde kullanılan noktala işareti olarak kabul edilmektedir. Ünlem işaretinin olduğu cümleler daha baskındır. Ünlem İşareti !Ünlemli üç nokta ne demek?– Karşılıklı yapılan konuşmalarda yeterli olmayan durumlar karşısında, – Alıntılarda atlanmış olan bölümler için, – Ünlem ve seslendirmeler konusunda anlamı pekiştirmek amaçlı, Bu gibi sebepler doğrultusunda farklı cümleler için üç nokta gün içerisinde düzenli olarak nedir çeşitleri nelerdir?Ünlem Nedir? Âniden ortaya çıkan duyguların etkisiyle ağızdan bir çırpıda çıkan, bu duyguları daha etkili anlatmaya yarayan kelimelerdir veya sözlerdir. Bu kelimelerin yanında dilek, emir, tehdit gibi anlamlar taşıyan kelimeler, cümleler ve yansımalar da ünlem değeri kazanabilir. Asıl görevi ünlem olan tan sonra hangi noktalama işareti kullanılır?*Ünlem işareti, ünlem ifadesinden hemen sonra kullanılabileceği gibi cümlenin sonunda da kullanılabilir Eyvah, geç kaldım! Eyvah! Geç kaldım!Iki tane ünlem işareti ne anlama gelir?‼Anlam ve Açıklama İki kırmızı ünlem işaretinden oluşan çift ünlem işareti. İki veya daha fazla kez ünlem, heyecan, vurgu ve hatırlatma anlamına gelir ve üst üste binen kullanımı duyguyu daha yoğun hale getirir. Bazen güvenlikle ilgili olaylardan sonra içinde ünlem ne demek araba?Bu işarette tırtıklı süslü parantez içindeki sarı renkte olan ünlem işareti. Bu işaret aracınızın lastik basınç sensörüdür. Bu işaret yandığı zaman bilin ki arabanızın lastiğinde ki hava miktarı Authoradmin Cümlede Anlam Yargılarına Göre Cümleler Eş Anlamlı Anlamdaş Yargılar Anlam yönünden birbirine uyan, değişik sözcükler kullanılmasına rağmen aynı düşünceyi, aynı yargıyı aktaran cümlelere eş anlamlı cümleler denir. Eş anlamlı yargı bildiren cümleleri bulabilmek için, her cümleyi ayrı ayrı değerlendirmek ve "Bu cümle okuyucuya ne demek istiyor?" sorusuna cevap aramak gerekir. Örnek Çağdaş Türk şiiri bizim yurdumuzun, bizim insanımızın sesini yansıtmadığı sürece gelişme gösteremez. Duygu ve düşüncelerini birkaç sözcük ile söyleyebilmek, ancak yüksek insanlara düşer. Şiirimizin sanatsal yönden gelişebilmesi, her şeyden önce ulusal değerlerimizi yansıtabilmesiyle mümkün olacaktır. Az sözle çok şey anlatabilmek ancak yetenekli insanların işidir. Yakın Anlamlı Yargılar Cümlelerin ilettiği yargılar, anlamca birbirinin özdeşi olmasa da yakın anlamlılık özelliği taşıyabilir. Yakın anlamlı cümleleri belirlemek, cümleleri doğru yorumlamaya ve cümleden iletilen mesajı kavramaya bağlıdır. Örnek Aydın insan, toplumu düşünürken, toplumun peşinden gitmek zorunda olmayan biridir. Dalkavukluk, hiçbir zaman yüksek ruhlu kimselerde görülmez. Halk için çalışmak demek, onu her zaman onaylamak demek değildir. Dalkavukluk, aşağılık ruhlu kimselere özgüdür. Özel ve Nesnel Yargılı Cümleler Öznel Yargılı Cümleler Öznede, yani söz söyleyen kişide oluşan; nesnelerin gerçeğine değil, kişilerin duygu ve düşüncelerine bağlı olan, bu nedenle de kişiden kişiye değişebilen yargılardır. Öznel anlatımda kişi, cümleye kendi duygularını katar, bir yorum yapar. Bu tür yargılar, "bence, bana göre" anlamı Yargılı Cümleler Öznenin, yani söz söyleyen kişinin düşünce ve duygularına değil, nesnenin, varlığın kendi gerçeğine dayanan, dolayısıyla kişilere göre değişmeyen yargılardır. Bu tür yargıların, yorum ve değerlendirme içermeme, kanıtlanabilir özellikte olma, herkes için aynı anlamı taşıma, akla ve mantığa dayalı olma gibi özellikleri vardır. Örnek Cümleler Dostluğun olmadığı yerde insanca hiçbir değerin gelişebileceğine inanmıyorum. Oyunda dört kadın, üç erkek oyuncu rol almış. Dostluk, insanın ve insanlığın en büyük, ne yüce değerlerinden biridir. Öykünün yanı sıra birçok şiir yazmış, bunlardan bazıları bestelenmiştir Şairin, sesini daha geniş kitlelere duyurabilmesi için dergilerde daha sık görülmesinde yarar var. Köyden kente yapılan göçler her yıl biraz daha artmakta, bu nedenle kentlerde konut sorunu ciddi boyutlara ulaşmaktadır. En iyi yapılan tatil, ormanda yapılan tatildir. Fatih Sultan Mehmet, İstanbul'u aldığında 21 yaşındaydı. İyi bir romancı, şiir yazamaz; ama iyi bir şair, roman yazabilir. Türkiye Avrupa Topluluğu'na girebilmek için çeşitli girişimlerde bulundu. Genel ve Özel Anlamlı Cümleler Aralarındaki ortak özelliklere göre, daha çok varlığı kapsayan, aynı kavramları topluca düşündüren sözcüklere genel; anlamları sınırlı olan, kavramları teke tek düşündüren sözcüklere özel anlamlı sözcükler denir. Buradan hareketle genel anlamlı sözcüklerin kullanıldığı cümleler, genel, özel anlamlı sözcüklerin kullanıldığı cümleler ise özel anlamlı yargı içerir. Örnek Geri kalmış ülkelerde spora hiç önem verilmez. Genel Anlamlı Hindistan, futbola hiç önem vermeyen bir ülkedir. Özel Anlamlı Dünyada en çok satan kitaplar, romanlardır. Genel Anlamlı Ülkemizde en çok satan kitap türü, polisiye romanlardır. Özel Anlamlı Anlatımlarına Göre Cümleler Doğrudan ve Dolaylı Anlatımlı CümlelerDoğrudan Dolaysız Anlatım Söylenenleri biçimsel bir değişikliğe uğratmadan, kişilerin söylediği ya da sözün söylendiği biçimde, olduğu gibi aktaran cümlelerin anlatımına Anlatım Bir sözün kişi, zaman, anlatıcı değişiklikleriyle aktarılan biçimidir. Bu anlatım biçimiyle kurulan cümlelere daha çok roman, öykü gibi anlatımsal türlerde, olayların yazar tarafından anlatılmasında rastlanır. Örnek En iyi romanlar, bir bunalım döneminde yazılır, der Dostoyevski. Doğrudan En iyi romanların bir bunalım döneminde yazılacağını söylüyor Dostoyevski Dolaylı Turgut Uyar "Nobel Ödülünü kazanan bu yazarı, en içten dileklerimle kutlarım." Diyor. Doğrudan Turgut Uyar, bir yazısında , Nobel Ödülü kazanan bu yazarı en içten dilekleriyle kutladığını belirtiyor. Dolaylı Yorumlama Bildiren Cümleler Yorumlama, görülüp duyulanlardan anlatıcının kendince bir anlam çıkarması, açıklama yapmasıdır. Yorumlama, bu özelliğiyle kişisel, öznel bir değerlendirmedir. Örnek Edip Cansever'in şiirleri sürekli bir açılım ve gelişim içinde görülüyor. Eğitim bir okul sorunu değildir, o insanın kendisinde taşıdığı bir eylemdir. Ne zaman yüzüne baksam gözlerini kaçırıyor, sanki benden bir şeyler saklıyor. Değerlendirme Cümleleri Değerlendirme özelliği taşıyan cümlelerde anlatıcı; bir yapıt , bir sanatçı, bir olayla ilgili olumlu ya da olumsuz belirlemeleri anlatır. Örnek Yazarın bu romanında çok etkileyici bir anlatım var. Yazar, sürekli gerilimler yaratarak okurun ilgisini hep canlı tutuyor. Son sergideki resimlerinde, yeşil tonları kırmızı tonlardan daha çok kullanmış. Tanım Cümleleri Tanımlama; bir kavramı, bir durumu nitelik ve özellikleriyle belirleme, işlevini gösterme ya da onu benzerlerinden ayıran ayırıcı yönlerini göstermeye denir. Bu amaçla kurulan cümlelere de tanım cümlesi denir. Bir kavramın, bir varlığın anlatıldığı cümleye "Bu nedir?", "Bu şey nedir?" sorusunu yönelttiğimizde yanıt alabiliyorsak bu cümle bir tanım cümlesidir. Örnek Roman, olmuş ya da olabilecek olayları anlatan uzun bir edebiyat eseridir. Sanatsal yaratımın temeli, doğayı taklit etmek değil, yeniden biçimlendirmektir. Cahillik ve bilgisizlik bir toplumu içten içe kemiren bir kurttur. Karşıtlık Bildiren Yargılar Bazı cümlelerde birtakım olay ya da olguların karşıt özellikleri verilir. Karşıtlara yer vermek, anlatımı belirgin kılar. Örnek Dışarısı günlük güneşlik, halbuki burada paltolarımız bile bizi ısıtmaya yetmiyor. Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz. Bir vardı, bir yok oldu; böyledir dünyanın hali. Anlamlarına Göre CümlelerOlumlu Cümle Yüklemin bildirdiği anlam, eylemin yapılması doğrultusundaysa bu tür cümlelere olumlu cümle denir. Örnek Ne kadar geriye bakarsanız, o kadar ileriyi görürsünüz. Olumlu eylem cümlesi Özü gerçek yaşam dayalı tiyatro yapıtları, doğrudur ve güzeldir. Olumlu ad cümlesi Sattığınız malların dökümünü çıkarıp karı hesaplayalım. Olumlu eylem cümlesi Olumlu Cümleler İkiye Ayrılır Biçimce ve anlamca olumlu cümleler Bu tür cümlelerde olumsuzluk bildiren hiçbir dil birimi kullanılmaz, yüklemin yansıttığı anlamda olumlu olur. Örnek Ne zamandır gelmenizi bekliyorduk. Biçimce olumsuz, anlamca olumlu cümleler Bu tür cümlelerde cümlenin kuruluşu olumsuz, anlamıysa olumludur. Örnek Seni sürekli eleştiren ve senin kuyunu kazan bu insanı nasıl bilmezsin? bilirsin Bu kadar çok döversen hangi çocuk yaramaz olmaz? yaramaz olur Olumsuz Cümle Bir eylemin gerçekleşmediğini, gerçekleşmeyeceğini ya da bir şeyin yokluğunu bildiren cümlelerdir. Örnek Aradığınız kişi burada yok. Olumsuz ad cümlesi Dünkü davranışlarınızı hiç tasvip etmedim. Olumsuz eylem cümlesi Kimse olayın nedenini bilmiyor. Olumsuz eylem cümlesi Olumsuz Cümleler İkiye Ayrılır Biçimce ve anlamca olumsuz cümleler Bu tür cümlelerde yüklem ya olumsuz bir eylemdir ya da yargı bildiren ad soylu bir sözcüktür. Örnek Mutluluğunu herkesle paylaşsan da yalnızlığını paylaşamazsın. Başarı, zannedildiği kadar kolay elde edilen bir şey değildir. Biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümleler Bu tür cümlelerde olumsuzluk anlamı taşıyan ek ya da sözcük kullanılmadığı halde cümleler olumsuzluk bildirir. Örnek Kim demiş onu çok sevdiğimi? sevmiyorum O kadar sinirli ki ona parayı kaybettiğini söyle söyleyebilirsen. söyleyemezsin. Soru Cümlesi Bir işin yapılıp yapılmadığını sormak, bir şeyin nedenini öğrenmek, durumla ilgili bilgi edinmek ya da kuşkuyu gidermek... gibi amaçlarla kurulan cümlelere soru cümlesi denir. Örnek Kardeşin eve geldi mi? Daha çok hangi kitapları okuyorsunuz? Olanları sana kim anlattı? Buraya nasıl geldin? Soru öğeleri kullanılarak soru cümleleri kurulabildiği gibi, bu yolla cümleye değişik anlam özellikleri de katılabilir. Bu açıdan soru cümleleri ikiye ayrılır Gerçek Soru Cümlesi Yanıt gerektiren, soruyu soranın yanıt beklediği soru cümleleridir. Gerçek soru cümleleri şu amaçlarla kurulabilir Cümlenin öğelerinden birini ya da birkaçını öğrenmek için, Örnek Bu elbiseyi mi aldınız? Hangi kitabı ne zaman okudunuz? Eylemin yapılıp yapılmadığını sormak için, Örnek Ismarladığım kitapları alacak mısın? Anlaşılmayan bir düşünceyi, bir duyguyu sormak için, Yineletme amaçlı sorular Örnek Öğretmen gelmeyecek mi dediniz? Anlaşılmayan bir soruyu anlamak için, Örnek Buraya neden mi geldim?Sözde Soru Cümlesi Yanıt gerektirmeyen, cümleye şaşma, küçümseme, inanmayış, beklenmezlik, özlem ... vb. anlamlar katmak için kurulan soru cümleleridir. Örnek Önüne baksan kör müsün? Azarlama Bugün öğretmen gelir mi ki? Olasılık Bu yüksek notu almak sana mı kaldı? Küçümseme Nerde o günler? Özlem O zavallı kime kötülük edecek ki? Onaylatma Dilek istek Cümlesi Bir dileği, bir isteği, bir arzuyu, bir temenniyi bildiren cümlelere, anlamları yönünden dilek veya istek cümlesi denir. Örnek Yarın bizde toplanıp bir güzel yemek yiyelim. Çocuk tek kazansın da neresi olursa olsun. Umarım işleriniz yolunda gidiyordur. Ah şu bahar bir gelse, çocuklar neşe içinde koşup oynasa. İnşallah bütün düşlerin bir gün gerçek olur. Allah sana uyuz versin de tırnak vermesin. Gözün kör olsun. Emir Buyruk Cümlesi Emir kipiyle kurulan ya da gelecek zaman kipinin emir anlamıyla kullanıldığı cümlelere, anlamları yönünden emir cümlesi denir. Örnek Sandalyeyi çek, sessizce oturup bekle. Öğretmeniniz izinli, gürültü etmeden ders çalışın. Herkes ödevlerini önümüzdeki hafta getirecek, not alacak. Şuraya da bir halı ser, ortalığı topla. Sen de çalış ve para kazan artık. Ünlem Cümlesi Korku, acıma, şaşırma, sevinme, kızma gibi ansızın beliren duyguları anlatmaya yarayan cümlelere, anlamları yönünden ünlem cümlesi denir. Örnek Ah, elim yandı! Kapıyı açtım ki bir de ne göreyim! Oh, okul bitti, rahat bir nefes alalım! O... kimler gelmiş, kimleri görüyorum! Elimi cebime attım ki cüzdan yok! İçeriklerine Göre CümlelerVarsayım İçeren Cümleler Varsayım, gerçekte olup olmadığına, olmayacağına bakılmaksızın bir olay ya da durumu bir süre için var kabul etmektir. Varsayım anlamı taşıyan yargılarda genellikle "tutalım ki, diyelim ki, farz edelim, düşün ki" gibi ifadelere yer verilir. Örnek Büyük ikramiye sana çıktı diyelim, bana ne alırsın? Tut ki puanın yetmedi ve üniversiteye giremedin. Şu anda kapının çalındığını ve oğlunun geldiğini farz edelim. Gözlerini kapa ve sımsıcacık bir odada dışarıda yağan karı seyrederek çay içtiğimizi düşün. Önyargı Bildiren Cümleler Bir eylem henüz sonuçlanmadan, o eylemin nasıl sonuçlanacağı konusunda fikir yürüten cümlelerdir. Örnek Bizi görür görmez yine bağırıp çağıracak. Ben zaten onun suçlu olduğunu baştan biliyordum. Göreceksiniz, son şiirlerinde de ayrılık ve ölüm üzerine konuşup bizleri hayal kırıklığına uğratacak. Bu çocuğun bir baltaya sap olamayacağı baştan belliydi. Öneri Bildiren Cümleler Bir sorunu çözmek, herhangi bir konuda yol gösterip bilgi ve fikir vermek amacıyla, öne sürülen görüşü, düşünceyi ve teklifi içeren cümlelere öneri bildiren cümleler denir. Örnek Kitabın sonuna bir de kaynakça konsa iyi olur. Konuyu iyice anlamak istiyorsan, önce tekrar et, sonra da bol bol soru çöz. Oyunda günlük yaşamın derinliğine fazlaca girilmeseydi, oyun daha derli toplu olurdu. Siyah eteğin üstüne mavi desenli gömleğini giyersen sana daha çok yakışır. Üslupla ilgili Cümleler Bir yazar ya da bir eserin dil ve anlatım özelliklerine üslup denir. Üslubun iki boyutu vardır. Biri yazarın tekniği, kurgusuyla; diğeri dil ve anlatım özellikleriyle ilgilidir. Herhangi bir metne yönelttiğimiz "Nasıl anlatılmış?" sorusuna dil ve anlatımla ilgili bir yanıt alırız ve aldığımız bu yanıt, yazarın üslubunu ortaya koyar. Örnek İlk kitabında Halk edebiyatı söyleyişiyle yazdığı küçük şiirler vardı. Tasvir bölümlerinde dili iyice ağırlaşmış; yazar söz oyunlarına sık sık başvurarak sıfatlı, mecazlı ve sanatlı bir anlatım kullanmıştır. Kısa ve özlü bir anlatım, devrik cümleler, eserine en belirgin özelliğidir. Olasılık - Olabilirlilik Cümleleri Olasılık, kesinliği olmaksızın bir olay ya da durumun ortaya çıkmasının beklenilmesidir. Bu tür yargılar kesinlik anlamı taşımaz. Örnek Yarın işe biraz geç gelebilirim. Şimdi bizim oralara da bahar gelmiştir. Sınav zamanı yaklaştı, herhalde düzenli bir çalışma yapıyordur. Durumu çok iyi, bu çocuğa küçük bir yardımda bulunur sanıyorum. Eşitliğin Söz Konusu Olup Olmadığını Bildiren Cümleler Kimi cümleler, herhangi bir şeyin ortadan ya da eşit biçimde bölündüğü anlamı taşır. Bu tür yargılarda eşitlik söz konusudur. Ancak kimi cümlelerde herhangi bir şeyin ortadan veya eşit olarak bölünmediği anlamı vardır ya da eşitliğin olduğuna dair herhangi bir ipucu verilmemiştir. Bu tür cümleler de eşitlik söz konusu değildir. Örnek Harçlıklarını kardeş payı yaparak birkaç gün idare ettiler. Eşitlik Anlamı Bir elmayı yarı yarıya paylaşıp yediler. Eşitlik Anlamı Kardeşler, mirastan paylarına düşeni alıp, sessizce ayrıldılar. Eşitlik söz konusu değil Şirketin karını hisseleri oranında paylaştılar. Eşitlik söz konusu değil Gerçekleşmemiş Bir Beklentiyi Dile Getiren Cümleler Beklenti, bir olgunun sonunda gerçekleşmesi beklenen sonuç, bireyin, belli şart ve durumların alacağı biçimler veya kendisinden beklenenler konusundaki ön görüşü anlamına gelir. Bu tanımlamaya bağlı olarak kimi cümlelerde bir beklentinin gerçekleşmediği yönünde bir anlam ve yargı görülür. Örnek Ankara'ya geldiğinde beni arar sanmıştım. Bizi bu sefer daha sıcak karşılayacağını düşünmüştük. Yıl boyunca çalışıp didindiğini görünce iyi bir okula gireceğini zannediyordum. Bu işten daha çok para kazanacağımızı ummuştuk. Gerçekte Var Olmayıp Öyle Sanılma Anlamı Taşıyan Cümleler Kimi cümleler, herhangi bir olgu gerçekte var olmadığı halde, kişinin bu olgunun var olduğunu zannetmesi anlamını taşır. Örnek Ben onun kardeşi değil, düşmanıydım sanki. Adama bak, sanki para vermiş de karşılığını bekliyor. Arkadaşı soruları çözdükçe, kendisi çözüyor gibi seviniyordu. Hayıflanma - Üzülme Anlamı Taşıyan Cümleler Hayıflanma cümleleri bir olay, durum ve kişi karşısında üzülme ya da yerinme anlamlarını taşır. Örnek Kuşlar göç ediyor, ne yazık ki kış geliyor. O güzelim kız, birkaç yılda çöküp yaşlandı. Yüreğinin acısını, yılların izini taşıyordu yüzündeki derin çizgiler. Zavallı adam, çocuklarını yetiştirebilmek için ne acılar çekti. Sitem - Kızgınlık Anlamı Taşıyan Cümleler Sözü ya da hareketleriyle, birinin, bir kimseyi kırdığını, üzdüğünü veya gücendirdiğini öfkelenmeden dile getiren cümleler sitem anlatımlı; sözü söyleyenin bir kişiye kızdığını anlatan cümlelerse kızgınlık anlamlı cümlelerdir. Örnek Her hafta sonu toplanıp kıra gidersiniz de beni çağırmazsınız. İnsan, kendisine bunca emeği geçen insanı bir kere de olsa arayıp sorar. Dediklerimi yapma da göreyim seni! Sen kim oluyorsun da bana karşı böyle konuşuyorsun! Yapıtın Konusuna Değinen Cümleler Bir anlatımda verilmek istenen öz, düşünce ve duygu bütününe içerik adı verilirken kimi cümleler, herhangi bir yapıtın konusuna ya da özün ne olduğuna yani içeriğine değinir. Örnek Cahit Sıtkı'nın şiirlerinde genel olarak ölüm ve yalnızlık teması ele alınıyor. Romanda kent insanlarının bireyci yaşamları ve bunun yarattığı bunalımlar anlatılmış. Ömer Seyfettin, kimi öykülerinde çocukluk ve askerlik anılarını işliyor. Ziya Osman Saba, yalın ve içten bir anlatımla yoksul yaşamlara karşı duyduğu ezikliği anlatır bu şiirinde. Aşamalı Bir Durumu Bildiren Cümleler Aşamalı bir anlam içeren cümlelerde, bir durumun gitgide ilerlemesi anlamı vardır. Örnek Zavallı kadın sürekli zayıflıyor, her geçen gün biraz daha küçülüyordu. Uçak önce havalandı, sonra yavaş yavaş bulutların arasında kayboldu. Hastamız günden güne iyiye gidiyor. Kurşun sırtından girince, asker önce dizlerinin üzerine çöktü, sonra boylu boyunca yere yığıldı. Beğenme - Takdir Etme Anlamı İçeren Cümleler Beğenme, takdir etme anlamı içeren cümleler, herhangi bir şeye yönelik beğeniyi, övgüyü dile getiren cümlelerdir. Örnek Aşkolsun delikanlıya, rakibinin sırtını bir hamlede yere getirdi. Her türlü rezaletin yaşandığı bu çevrede dürüst ve tertemiz bir insan olarak yetişti. Eserlerinde yapaylığa kaçmadan içten ve yalın bir söyleyişle dile getirir duygularını. Bozkırın ortasında açılmış sapsarı bir çiçektir bu şiirler. Anlam İlişkilerine Göre Cümleler Bileşik ve sıralı cümlelerde birden çok yargı, önerme bulunur. Genellikle Bu yargılar arasında ya da tek yargılı anlatımlarda değişik amaçlarla değişik anlam ilişkileri kurulabilir. Bağlaçlar, ilgeçler ya da diğer dil birimleriyle kurulan anlam ilişkilerinin başlıcaları şunlardırNeden - Sonuç İlişkili Cümleler Bir cümlede ifade edilen yargılardan birinin neden, diğerinin sonuç olabilecek biçimde kullanılmasıyla ortaya çıkan cümleler, neden sonuç anlamı taşır. Bir cümlede neden sonuç ilişkisi genellikle "için, ile, den dolayı, den ötürü" ilgeçleriyle kurulabileceği gibi "den / dan" eki ya da kimi bağlaç ve sözcüklerle de kurulabilir. Böyle cümlelerde "neden" bildiren kısım başta ya da sonda olabilir. Örnek Yoğun kar yağışı yüzünden Ankara - İstanbul seferleri iptal edilmiş. Elindeki işi bitiremediğinden bir hafta kadar yeni bir iş alamayacağını söyledi. Derslere sürekli geç gelmesi ve ödevlerini zamanında yapmaması öğretmenini çok kızdırıyordu. UYARI "-den" ekiyle "dolayı" ve "ötürü" ilgeçlerinin birlikte kullanılması genellikle gereksiz sözcük kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğu yaratır. Ancak anlatım bozukluğu olmayan kullanımları da vardır. Örnek Sizi sevdiğimden dolayı böyle davranıyorum. "dolayı" ilgeci gereksiz kullanılmış Bundan dolayı akşam size gelemeyiz. anlatım bozukluğu yok Amaç - Sonuç İlişkili Cümleler Sonuç bildiren bir yargıyla o sonucun hangi amaçla yapıldığını anlatan bir başka yargıdan oluşan cümlelerdir. Bu ilişki "-mek / -mak için, -mek / -mak üzere" ilgeçleri ya da "-e , -a" ekiyle kurulur. Örnek Biraz hava almak ve dinlenmek için arkadaşlarıyla Pazar günü pikniğe gideceklermiş. Onunla bu durumu bütün ayrıntılarıyla değerlendirmek üzere tekrar bir araya geleceğiz. Okula onu görmeye gittim. Açıklama İlişkili Cümleler Açıklama, bilinmeyeni bilinir kılmaktır. Bir kavram, durum ya da olguyla ilgili bilgi vermek amacıyla kurulan cümleler, açıklama nitelikli cümlelerdir. Açıklama belirten cümlelerde yargılar arasındaki bağlantı bağlaçlarla kurulur. Örnek Bugün okula gitmeyeceğim; çünkü hastayım. Yüzünden düşen bin parça, anlaşılan üzgünsün. Koşul İlişkili Cümleler Bir durumun, yargının oluşmasını, gerçekleşmesini, bir diğer yargı ile, anlatılan koşulun olmasına bağlayan cümlelerdir. Bu ilişki genellikle "-se / -sa" dilek koşul kip ekiyle, "ise" ek-eylemi ya da bağlaçlarla sağlanır. Örnek Annem sana baktıkça gençlik yıllarını anımsadığını söylüyor. Sinemaya gideceksin; ancak önce ödevlerini bitir. İstediğin her şeyi alırım, yeter ki sınıfını geç. Git; ama saat on ikiden önce evde ol. Buraya gelirse görüşebiliriz. Karşılaştırma Cümleleri Karşılaştırma, birbirleriyle ilişkili iki varlık, iki kavram ya da herhangi iki şeyi, ortak olan ya da olmayan yönleriyle anlatmaktır. Karşılaştırma cümlelerinde; karşılaştırma ilişkisi "gibi, kadar, daha, en..." gibi bağlaç, ilgeç ve belirteçlerle kurulur. Örnek Haber alma gereksinimini en iyi karşılayan iletişim aracı televizyondur. Hiçbirimiz onun kadar duyarlı ve hoşgörülü değildik. Kendi yaşıtı insanlardan daha genç ve daha diri bir görünüşü vardı. Cümle Tamamlama Kimi zaman bir yargı bütünlüğünden bir sözcük yada sözcük öbeği çıkarılmış olabilir. Yargının anlamsal ve anlatımsal bütünlüğü göz önünde bulundurularak bu eksik tamamlanır. Tamamlanacak ve tamamlayacak cümleler ya da sözler arasında; Anlamsal ilişki doğru kurulmalıdır. Zaman ve kişi yönünden uyum olmalıdır. Cümleleri anlamca bağlamak için uygun bağlaçlar kullanılmalıdır. Örnek İnsanlar bilerek ya da bilmeyerek doğanın dengesini bozuyorlar, sonra aynı doğayı korumak için sempozyumlar düzenleyip, dernekler kuruyorlar; çünkü... Doğanın kendileri için yaşamsal değerini biliyorlar. Yanlış yaptıklarının bilincindeler. Kendilerini affettirmek istiyorlar. Doğayı taklit etmek istiyorlar.

olumlu veya olumsuz cümlelerin sonuna ne konur